Emocje wtórne

A to zwykle nie jest najlepszy pomysł, ponieważ te „negatywne” emocje mają ważną funkcję do spełnienia. Na przykład mogą nas chronić, motywować itp. Lepiej jest potraktować te grupy emocji jako przyjemne i nieprzyjemne. Wtedy nawet te emocje nieprzyjemne będą potrzebne.

Ale teraz chciałem zająć się nieco innym podziałem emocji, czyli na pierwotne i wtórne. To bardzo ciekawa klasyfikacja, bo wiele wyjaśniająca w obszarze naszego życia emocjonalnego. Zacznijmy od emocji pierwotnych.

Emocje pierwotne

Emocje pierwotne są ponad wszelką wątpliwość adaptacyjną reakcją w trudnej lub zaskakującej sytuacji. Czyli służą nam w przystosowaniu i adekwatnej reakcji na okoliczności  zewnętrznego zagrożenia. Można powiedzieć, że  informują nas o tym, że stało się coś ważnego z perspektywy naszego bezpieczeństwa lub celów itp. A po drugie kierują naszymi myślami i reakcjami, aby odzyskać bezpieczeństwo lub zrealizować zadanie. Zwykle będzie to jedna z naszych emocji podstawowych (kolejny ciekawy podział emocji, ale o nim przypomnę przy innej okazji) czyli radość, smutek, wstręt, strach, zaskoczenie i złość. Na przykład strach nas chroni,  smutek informuje o stracie, a zazdrość pokazuje co jest dla nas ważne i czego nie chcemy stracić. To co poczuliśmy jako emocję pierwotną pod wpływem jakiegoś zdarzenia jest krótkotrwałym, zwykle intensywnym stanem, który mija po krótkiej chwili. Przykład to nagłe zagrożenie przejeżdżającym samochodem na przejściu dla pieszych. Kiedy to odskakujemy, chroniąc zdrowie, ale załóżmy, że w trakcie się potykamy i przewracamy, już w bezpiecznym miejscu poza zasięgiem samochodu. Doświadczamy szybkiej mobilizacji, która ratuje nam życie i po chwili przestajemy czuć strach.

Emocje wtórne

Emocje wtórne zwykle pojawiają się w wyniku naszych osądów. A także jak wskazuje sama nazwa się po naszych początkowych emocjach pierwotnych. Kiedy niekorzystnie zinterpretujemy jakiś aspekt odczuwanej przed  chwilą emocji (poznawczy, fizjologiczny lub behawioralny). Kontynuując nasz przykład po jakimś czasie możemy negatywnie odnieść się do wspomnianej sytuacji i naszej reakcji na ulicy, a przede wszystkim upadku. Dialog wewnętrzny podpowiada, jak mogłeś się tak przestraszyć, może ktoś to zobaczył i będzie się z ciebie śmiał. Nagle może pojawić się wstyd. To emocja wtórna. Mało adaptacyjna i w związku z tym niepotrzebna. Może dotyczyć także samego upadku, ale także kiedy mówimy sobie, że jesteśmy niezdarą i fajtłapą.

Jak wspomniałem emocje pierwotne mijają po niedługim czasie, a wtórne wspominanie z naszymi zrachowaniami, reakcjami emocjonalnymi w przeszłości mogą towarzyszyć nam tygodniami, miesiącami  a nawet latami. Czyli przypominając siebie tamto zdarzenia odczuwamy ponownie te emocje. Zaczynamy ponownie czuć złość lub wstyd, czy poczucie winy. Te emocje nie pomogą nam zmienić tamtej sytuacji. Sprawią jedynie, że czujemy się gorzej. Chyba, że zmienimy interpretację, czyli znaczenie tego co się wydarzyło. A tu doskonale do tego przydają się EQdo karty emocji.

Żeby czuć się lepiej na co dzień warto mieć świadomość własnych emocji, zarówno pierwotnych jak i wtórnych. Warto też prześledzić jak generujemy emocje wtórne i możliwie skutecznie je wygaszać. O ile są nieadaptacyjne, a zwykle tak się dzieje.

Rafał Nykiel